حوزه مقاومت بسیج عاشورا شهرستان بهشهر

وقتی قرار است بر اساس چشم انداز 20 ساله کشور، ایران و به تبع آن دانشگاه های کشور به رتبه برتر در منطقه تبدیل شوند، اول مراکز آموزش عالی ما باید به تراز جمهوری اسلامی برسد و این مسئله در تمام ساحت ها مد نظر است. با این حال براساس آنچه در مسیر تحقق اهداف چشم انداز دیده می شود، مطلوب ما در رسیدن به دانشگاه اسلامی تأمین نشده است. در مقابل افکار عمومی، درگیر تدوین و تصویب سند هستند و بیشتر از اینکه دانشگاهی به عنوان دانشگاه اسلامی را تجربه کنند، از بازنگری اسناد آن می‌شنوند.

دانشگاه اسلامی نمونه‌ای از مرکز علم، آموزش و فناوری است که نیروی انسانی متخصص و متعهد برای نظام جمهوری اسلامی تربیت می‌کند. اسلامی بودن دانشگاه‌ها در چند ساحت تعریف می‌شود که نوع پوشش، روابط، منابع درسی، شیوه آموزش و پژوهش، نوع نگاه به علم و شیوه‌های تدریس و تحقیق و حتی معماری دانشگاه‌ها و مراکز علمی و آموزشی بخشی از آن ساحت‌ها هستند.

پرداختن به این مسئله که چرا دانشگاه اسلامی از بدو تصویب سند آن در سال 76 محقق نشده و چه موانعی باعث می‌شود همچنان منتظر دانشگاه اسلامی باشیم شاید مهم‌ترین سؤال و مطالبه جامعه باشد. سال 90 را که سند مذکور بازنگری شد می‌توان آغاز سریال بازنگری‌های سند اسلامی شدن بدون دیدن نمودهای بیرونی در نظر گرفت.

شکاف وضع موجود و مطلوب

و بر‌نامه‌هایی که فقط باز‌نگری می‌شوند

در این رابطه محمد ابراهیم سقزچی، عضو شورای اسلامی کردن دانشگاه‌ها یادآور می‌شود: اسلامی شدن دانشگاه‌ها ذومراتب است.

وقتی از اسلامی شدن دانشگاه‌ها حرف می‌زنیم به این معنی نیست که دانشگاه‌های ما اسلامی نیستند، اما مؤلفه‌های اسلامی شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی در حد کف و حداقل‌ها وجود دارند. در حالی که شاخص‌های ما باید در تراز جمهوری اسلامی باشند و باید با ایجاد شکاف میان وضع موجود و مطلوب انگیزه مدیریتی برای ارتقای مداری ایجاد کنیم.

وی در پاسخ به این سؤال «جوان» که چرا در طول این سال‌ها دانشگاه اسلامی محقق نشد، می‌گوید: سندی که آن زمان تدوین شد با بضاعت‌های خاص خود و بر اساس تجربیات سال 76 بوده در حالی که بر اساس عقل و منطق علمی و برنامه‌ریزی‌های راهبردی برنامه‌ها و اسناد باید هر چهار سال یکبار بازنگری شوند و هر 10 سال یکبار تغییر کنند.

سقزچی ادامه می‌دهد: در حال حاضر مدیریت سلایق به صورت طولی در سه سطح پیگیری می‌شوند. لایه ترمیم که شامل برنامه‌های کوتاه مدت در بازه‌ زمانی پنج ساله است که در گلوگاه‌ها اجرا می‌شوند و تغییراتی‌ هستند که باید الان انجام شوند.

لایه دوم بومی‌سازی است که شامل برنامه‌های میان مدت می‌شود که طی آن باید روی متون کار کنیم و بر اساس نیازها، ترجمه‌های هدفمند داشته باشیم.

لایه سوم اسلامی‌سازی و تمدن‌سازی است که طی آن باید بر اساس داشته‌ها و تجربیات و یافته‌های بشری به تولید محتوا با مبانی اسلامی برسیم که هر کدام از اینها پیش‌نیاز دیگری است. از این مسئله هم نباید غافل شویم که بذر برخی از کارهای بلند‌مدت هم باید اکنون کاشته شوند. در این رابطه برپایی کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه‌پردازی و گسترش فرهنگ نقد و گفت‌و‌گو و تضارب آرا مؤثر است. در غیر این صورت تا 30 سال آینده هم به مطلوبمان در این زمینه نمی‌رسیم.

این عضو شورای اسلامی کردن دانشگاه‌ها می‌افزاید: یکی از مؤلفه‌های اسناد راهبردی انتخاب چشم‌انداز است. آرمانی بودن با رؤیا بودن فرق دارد. ما هم در دانشگاه اسلامی وضع موجود را رصد، وضع مطلوب را ترسیم و میان این دو شکاف ایجاد می‌کنیم تا ایجاد تغییر و انگیزه کند.

چرا بعد از 16 سال سند اسلامی‌شدن

دانشگاه اجرا نمی‌شود

در مقابل غلامرضا خواجه سروی، معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها را یک سند مقدس غیر قابل دسترس و اجرا می‌داند که اگرچه تمام موارد آمده در آن پذیرفته و مورد احترام هستند اما محلی برای اجرا ندارند. وی به «جوان» می‌گوید: چرا هیچ یک از مسئولان از خودشان نمی‌پرسند سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها اجرایی نمی‌شود؟

چون با قانون وزارت علوم همخوانی ندارد. اگر وزیری خودش انگیزه نداشته باشد می‌تواند براساس قانون و شرح وظایفش آن را انجام ندهد. مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه‌های اداری و مالی و پشتیبانی و ساختار وزارت علوم جایی ندارد.

از سوی دیگر سقزچی به این ابهام اینطور پاسخ می‌دهد که سیاستگذاران یک پیش‌نویس از سند تهیه کرده و در معرض نقد و گفت و گوی مخاطبان اعم از موافق و مخالف قرار داده است اگر فرد یا مجموعه‌ای در این زمینه مشارکت جدی نکرده‌اند، کوتاهی از ما نیست. مشکل جامعه ما این است که یک سند علمی، دانشگاهی زمانی می‌تواند محقق شود که تبدیل به زبان علم شود و از تریبون‌های علمی مطرح شود. وقتی سیاستگذاران و مدیران حتی به خود زحمت اطلاع‌رسانی نمی‌دهند، چطور توقع دارند یک سند دانشگاهی و محتویات آن شناخته شود. متولیان اجرایی یا اراده بر اجرا نداشتند یا وظیفه خودشان را مأموریت‌های اولیه دانشگاه‌ها از جمله آموزش می‌دانستند. بنابراین این سند گفتمان رایج نشده است.

نحیف‌ترین عضو در دانشگاه‌ها

فرهنگ است

از بزرگی پرسیدند در اروپا چه دیدی؟ گفت آنجا اسلام و اینجا مسلمانان را دیدم. آنها به حقایق ما رسیده‌اند، ولی ما دهه‌های 60 و 70 آنها را تجربه می‌کنیم. ایرانی‌ها دنبال نتایج زودبازده هستند. چین حدوداً دو برنامه 10 ساله اجرا کرده تا در دانش‌آموزانش سختکوشی، خلاقیت و کار گروهی را پرورش داد. در حالی که ما منتظریم تا یک کار را انجام می‌دهیم نتیجه آن را ببینیم.

نهادینه کردن فرهنگ بستن کمربند را در جامعه به خاطر بیاورید. همه با هم کار کردند همه دستگاه‌ها بسیج شدند تا جامعه نتیجه‌اش را دید. باید زمان‌بر بودن کارهای فرهنگی را هم مورد توجه قرار دهیم. قطعاً بدون مشارکت جدی و ادای دین و سهم دستگاه‌های علم و فرهنگ کشور به دانشگاه‌ها این اتفاق نمی‌افتد.

در حال حاضر وزارت صنعت، نفت، علوم، دانشگاه‌ها و دانشگاه آزاد هر کدام به صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند که برای اصلاح وضع موجود باید مدیریت شبکه‌ای در حوزه علم و فرهنگ کشور صورت بگیرد در غیر این صورت ایده‌آل‌های دانشگاه اسلامی محقق نمی‌شوند.

اینرسی حرکتی، ممکن است در اول راه باشد و قطار اسلامی شدن دانشگاه‌ها کند باشد، اما در مسیر که بیفتد به سرعت مطلوب می‌رسد. از طرفی، دانشگاه اسلامی نمونه خارجی ندارد، دانشگاه‌های دینی هستند اما با دانشگاه اسلامی فرق دارند. ما در مرحله پایلوت و سعی و خطا هستیم و نیازمند نظریه‌پردازی و تدوین مبانی نظری و الگوسازی و اجرای پایلوت.

اگر همه چیز آماده بود و دانشگاه اسلامی محقق شده بود برای بسیاری از کشورها الگویی کارآمد به شمار می‌رفت.