کتابخانه‌ها را از خواب زمستانی بیدار کنید
دوشنبه, ۲۸ مرداد ۱۳۹۲، ۰۱:۰۳ ب.ظ
احمد محمدتبریزی| حالا بعد از تمام آن پیشگویی‌ها نمایندگان مجلس پس از چهار روز جلسه و توضیح رأی اعتماد را به جنتی دادند و کلید ساختمان بهارستان وزارت ارشاد را به او سپردند.
تنش‌های سینماگران همه را خسته کرد
این چند ساله شاهد بودیم که درگیری اهالی سینما وقت و انرژی زیادی از مسئولان فرهنگی به ویژه شخص وزیر گرفت و او در هر محفلی و مجلسی که حضور می‌یافت، باید پاسخگوی نتیجه دعوای سازمان سینمایی با صنوف سینمایی و دیگر نهادهای فرهنگی و هنری می‌شد. روزهای پایانی کار محمد حسینی به طور کامل معطوف به این درگیری شده بود و همه نگاه‌ها و اخبار را به سوی کوچه سمنان کشاند. میزان توجهات به این موضوع به قدری زیادبود که انگار اتفاق مهم دیگری در حوزه فرهنگ در این سرزمین نمی‌افتد. درست است که سینما حوزه‌ای تأثیرگذار و پرطرفدار است ولی دعوا و مرافعه اهالی سینما هیچ دردی از وضعیت امروز سینما دوا نمی‌کند و فقط باعث آسیب دیدن بدنه نحیف سینمای کشور می‌شود. می‌شد به جای تمام آن تنش‌ها دور یک میز نشست و با وجود اختلاف‌نظرهایی که طبیعی هم است برای آینده بهتر سینما برنامه ریخت نه اینکه اهالی سینما روبه‌روی هم صف بکشند و در برنامه پربیننده‌ای مثل «هفت» همدیگر را به رانتخواری متهم کنند. امیدواریم با انتخاب وزیرجدید و در دولت آینده سینماگران برای رشد و پیشرفت سینما و فرهنگ کشور تلاش کنند نه اینکه وضعیت فعلی سینما را ضعیف‌تر از چیزی که هست کنند.
فرهنگ فقط سینما نیست
در کنار تمام این جنجال‌ها باید در نظر داشت که فرهنگ فقط به سینما معطوف نمی‌شود و شامل حوزه‌های دیگری هم می‌گردد؛ حوزه‌هایی که به مراتب می‌توانند مهم‌تر و تأثیرگذارتر از سینما باشند. حوزه کتاب یکی از آن بخش‌هاست. حوزه کتاب و نشر یکی از آن بخش‌های فراموش شده سال‌های اخیر مسئولان فرهنگی است. این چندساله و در این رفت و آمد مسئولان، کتاب و کتابخوانی مظلوم واقع شده و اقدام کارساز و ماندگاری در این زمینه صورت نگرفته است. برای همین کم‌کاری‌ها و بی‌توجهی‌هاست که همیشه یک پای صنعت نشر لنگیده و وضعیت کتابخوانی در کشور رشد نداشته است. در صورتی‌که با بهادادن به کتاب می‌توان حوزه‌های دیگر را هم غنا بخشید و در آنها کارهای جاودانه کرد. اگر بدنه سینمایی کشور یک بدنه محکم از اطلاعات و معلومات تخصصی و عمومی باشد، خروجی سینمای کشور هم یک خروجی قوی خواهد بود. اگر غیر از این باشد و مطالعه جایی بین کارگردانان و فیلمنامه‌نویسان و دیگر مشاغل سینمایی نداشته باشد فیلم‌هایی بی‌بنیه و ضعیف خواهیم دید. مطالعه به انسان‌ها وزنی می‌دهد که نتیجه‌اش را درکنش و رفتار آنها می‌توانیم ببینیم. حالا هر چقدر از لحاظ وزن مطالعاتی سبک‌تر باشیم از معیارهای حرفه‌ای و استاندارد دور می‌شویم. اینجا سینما مثالی جزء از یک کل است. تصور کنید اگر عادت مطالعه کردن در جان ایرانیان رخنه کند چه تأثیرات شگرف و بزرگی در فرهنگ و اجتماع می‌بینیم؛ مردمی با مطالعه که انسان از دیدن نتیجه کارشان حض می‌کند. علی جنتی هم در برنامه‌هایی که به نمایندگان مجلس ارائه داده از اهمیت کتاب و کتابخوانی غافل نشده و در بخشی از برنامه‌هایش بر اهمیت این موضوع تأکید کرده است. او در بند سیزدهم برنامه‌های خود اینگونه آورده: «تلاش در جهت گسترش و ترویج کتابخوانی و گسترش کتابخانه‌های ثابت و سیار» با اینکه این برنامه در بند یکی مانده به آخر و به شکل بسیار کلی آمده ولی امیدواریم همین یک خط از اولویت‌های اصلی و ابتدایی جنتی باشد.
وضعیت کتابخانه‌ها مساعد‌کننده نیست
برای گسترش کتابخوانی باید از کتابخانه‌ها شروع کرد. اگر قدم اول در راستای ترویج فرهنگ مطالعه را روی بهبود وضعیت کتابخانه‌ها قرار دهیم، نتیجه مطلوب‌تری خواهیم گرفت. اگر بخواهیم شرایط امروز کتابخانه‌ها را بررسی کنیم به هیچ عنوان نمی‌توان نمره قبولی به عملکرد آن داد. وضعیت امروز کتابخانه‌ها به گونه‌‌ای نیست که بتواند مردم را به کتاب و کتابخوانی علاقه‌مند کند. امروز چنین ظرفیتی در جایی که باید سرمنشأ آشتی مردم با کتاب باشد، وجود ندارد، حتی کتابخانه‌ها ظرفیت لازم برای نگه داشتن اعضای ثابت خود را ندارند و وقتی عضوی برای چندبار کتاب مورد نظرش که ممکن است یک کتاب معمولی در بازار باشد را پیدا نمی‌کند برای آمدن دوباره به کتابخانه دلسرد می‌شود. اگر جمعیت کنکوری و درسخوان را از کتابخانه‌ها بگیریم می‌بینیم که مراجعه‌کنندگان به کتابخانه‌ها خیلی کم خواهند شد. وزیر ارشاد برای گسترش و ترویج کتابخوانی باید رسیدگی به وضعیت کتابخانه‌ها را از برنامه‌های اصلی خود بداند. گسترش کتابخانه‌ها در سراسر کشور می‌تواند یک موضوع پسندیده و خیلی خوب باشد ولی باید توجه کرد، هدف اصلی کتابخانه‌ها در کارکرد آن است. کتابخانه‌ها اگر نتوانند پل ارتباطی بین مردم و کتاب باشند و نقش آشتی‌جویانه بین کتاب و مردم بازی نکنند چه فایده‌ای دارد. وگرنه که خود کتابخانه یک محیط ساختمانی مثل جاهای دیگر است. کتابخانه با کتاب‌هایی که در آن موجود است و با آرشیوی که دارد می‌تواند نام کتابخانه را با خود یدک بکشد. متصدی وزارتخانه فرهنگ و ارشاد باید برنامه‌های مثبت و سازنده‌ای در جهت تبلیغ، ترویج و آشتی مردم با کتابخانه‌ها داشته باشد. واقعیت این است که امروز مردم با کتاب و کتابخانه قهرند. باید با برنامه‌هایی در این راستا مردم را برای خواندن کتاب و آمدن به کتابخانه‌ها تشویق کرد، حتی می‌توان برای این مهم از صداوسیما هم کمک گرفت و تبلیغاتی همانند آنچه در زمینه رسانه‌های دیجیتال پخش می‌شد در این زمینه روی آنتن برود؛ کاری که تابه حال در تلویزیون صورت نگرفته و می‌شود سنگ‌بنای نیک آن در این دولت گذاشته شود و آقای جنتی پایه‌گذار یک حرکت بزرگ باشد.
قطعاً با ایجاد میل و رغبت در مردم برای مطالعه شاهد حضور آنها در این مکان فرهنگی خواهیم بود. مادران و زنان خانه‌دار که ممکن است از اوقات فراغت بیشتری برخوردار باشند، می‌توانند به یکی از مشتریان پروپاقرص کتابخانه‌ها تبدیل شوند. مادران که وظیفه تربیت نسل‌های بعدی جامعه بر دوش آنهاست با غنی کردن دانش خود فرزندان بهتری را برای کشور تربیت می‌کنند. فرزندان فردا بدون مطالعه از دنیای پیشرفته و در حال حرکت عقب خواهند افتاد، همچنین می‌توان برنامه‌های خوب و مثبتی برای کتابخانه‌های مدارس و دانشگاه‌ها داشت و کلید کتابخوانی نوجوانان و جوانان را از همان‌جا زد. کتابخانه دانشگاه‌ها در این چند ساله فقط در زمان امتحانات شلوغ می‌شوند و بعد از آن دیگر خبری از آن رفت و آمدها نیست. در صورتی که اگر دانشجویان ازساعات فراغت خود که گاهی زیاد هم می‌شود برای مطالعه استفاده کنند، در آینده فارغ‌التحصیلانی با دانش و آگاهی خواهیم داشت. نکته بعدی درباره کتابخانه‌ها به تجهیز آنها برمی‌گردد. آرشیو کتاب‌های موجود در قفسه‌ها به هیچ عنوان راضی‌کننده نیست. در بیشتر این قفسه‌ها خبری از کتاب‌های روز و پرمخاطب نیست و به جای آن چند جلد از یک کتاب کم‌مخاطب وجود دارد؛ کتاب‌هایی که بعد از چند سال هنوز نو هستند و هنوز برگه‌ای از آن به دست کسی ورق نخورده است. بدون شک چنین وضعیتی از موجودی کتاب‌ها باعث رضایت اهل کتاب نمی‌شود. اصلی‌ترین محصول یک کتابخانه، کتاب‌های آن است و اگر این محصول کم شود، قطعاً باعث نارضایتی و قهر مراجعه‌کنندگان می‌شود، پس بهترین کار این است که هر کتابدار از وضعیت کتابخانه‌ای که در آن کار می‌کند نیازسنجی تخصصی انجام دهد و کتاب‌های مورد نظر کتابخانه را برای مراجعه‌کنندگان تهیه کند؛ کاری که تا چند سال پیش توسط کتابدارها انجام می‌شد و به یک باره از آنها در این مورد سلب مسئولیت شد. اینکه کتاب‌ها به صورت فله‌ای و بدون کار کارشناسی خریداری گردد و به کتابخانه‌ها فرستاده شود به درد کسی نخواهد خورد و اگر می‌خواهند اینگونه کتاب‌ها تهیه شوند اگر از همان اول چنین کاری صورت نگیرد خیلی بهتر است. گویی متولیان امر از سر اجبار و باز کردن مسئولیت از سر خود چنین کاری را انجام می‌دهد اما اگر کتابداری که هر روز در کتابخانه حضور دارد، با اعضایش برخورد مستقیم دارد و کم و کاستی‌های محل کارش را می‌شناسد، سفارش کتاب بدهد نتیجه مثبت و بهتری خواهد گرفت، همچنین اگر نهاد کتابخانه‌ها تجدیدنظری در مورد سایتش انجام دهد، بازدیدکننده بیشتری خواهد داشت. اگر فضای سایت از این فضای رسمی و خشک بیرون بیاید خیلی بهتر است. با وارد شدن به سایت انگار وارد یکی از این سایت‌های خبری شده‌ایم و قصد رصد اخبار داریم. در صورتی که با طراحی یک فضای شادتر برای سایت و واردکردن قسمت‌هایی مثل معرفی و نقد کتاب می‌توان مخاطبان دائمی برای سایت پیدا کرد. وزیر ارشاد با انتخاب افراد متخصص، کارشناس و دلسوز می‌تواند گره فرهنگ کتابخوانی را باز کند؛ گرهی که چندان سفت نیست و با کمی ممارست و کار کارشناسی باز خواهد شد. باید دید در پایان کار دولت یازدهم سرانه مطالعه ایرانیان تغییری می‌کند یا خیر؟
منبع : روزنامه جوان
تنش‌های سینماگران همه را خسته کرد
این چند ساله شاهد بودیم که درگیری اهالی سینما وقت و انرژی زیادی از مسئولان فرهنگی به ویژه شخص وزیر گرفت و او در هر محفلی و مجلسی که حضور می‌یافت، باید پاسخگوی نتیجه دعوای سازمان سینمایی با صنوف سینمایی و دیگر نهادهای فرهنگی و هنری می‌شد. روزهای پایانی کار محمد حسینی به طور کامل معطوف به این درگیری شده بود و همه نگاه‌ها و اخبار را به سوی کوچه سمنان کشاند. میزان توجهات به این موضوع به قدری زیادبود که انگار اتفاق مهم دیگری در حوزه فرهنگ در این سرزمین نمی‌افتد. درست است که سینما حوزه‌ای تأثیرگذار و پرطرفدار است ولی دعوا و مرافعه اهالی سینما هیچ دردی از وضعیت امروز سینما دوا نمی‌کند و فقط باعث آسیب دیدن بدنه نحیف سینمای کشور می‌شود. می‌شد به جای تمام آن تنش‌ها دور یک میز نشست و با وجود اختلاف‌نظرهایی که طبیعی هم است برای آینده بهتر سینما برنامه ریخت نه اینکه اهالی سینما روبه‌روی هم صف بکشند و در برنامه پربیننده‌ای مثل «هفت» همدیگر را به رانتخواری متهم کنند. امیدواریم با انتخاب وزیرجدید و در دولت آینده سینماگران برای رشد و پیشرفت سینما و فرهنگ کشور تلاش کنند نه اینکه وضعیت فعلی سینما را ضعیف‌تر از چیزی که هست کنند.
فرهنگ فقط سینما نیست
در کنار تمام این جنجال‌ها باید در نظر داشت که فرهنگ فقط به سینما معطوف نمی‌شود و شامل حوزه‌های دیگری هم می‌گردد؛ حوزه‌هایی که به مراتب می‌توانند مهم‌تر و تأثیرگذارتر از سینما باشند. حوزه کتاب یکی از آن بخش‌هاست. حوزه کتاب و نشر یکی از آن بخش‌های فراموش شده سال‌های اخیر مسئولان فرهنگی است. این چندساله و در این رفت و آمد مسئولان، کتاب و کتابخوانی مظلوم واقع شده و اقدام کارساز و ماندگاری در این زمینه صورت نگرفته است. برای همین کم‌کاری‌ها و بی‌توجهی‌هاست که همیشه یک پای صنعت نشر لنگیده و وضعیت کتابخوانی در کشور رشد نداشته است. در صورتی‌که با بهادادن به کتاب می‌توان حوزه‌های دیگر را هم غنا بخشید و در آنها کارهای جاودانه کرد. اگر بدنه سینمایی کشور یک بدنه محکم از اطلاعات و معلومات تخصصی و عمومی باشد، خروجی سینمای کشور هم یک خروجی قوی خواهد بود. اگر غیر از این باشد و مطالعه جایی بین کارگردانان و فیلمنامه‌نویسان و دیگر مشاغل سینمایی نداشته باشد فیلم‌هایی بی‌بنیه و ضعیف خواهیم دید. مطالعه به انسان‌ها وزنی می‌دهد که نتیجه‌اش را درکنش و رفتار آنها می‌توانیم ببینیم. حالا هر چقدر از لحاظ وزن مطالعاتی سبک‌تر باشیم از معیارهای حرفه‌ای و استاندارد دور می‌شویم. اینجا سینما مثالی جزء از یک کل است. تصور کنید اگر عادت مطالعه کردن در جان ایرانیان رخنه کند چه تأثیرات شگرف و بزرگی در فرهنگ و اجتماع می‌بینیم؛ مردمی با مطالعه که انسان از دیدن نتیجه کارشان حض می‌کند. علی جنتی هم در برنامه‌هایی که به نمایندگان مجلس ارائه داده از اهمیت کتاب و کتابخوانی غافل نشده و در بخشی از برنامه‌هایش بر اهمیت این موضوع تأکید کرده است. او در بند سیزدهم برنامه‌های خود اینگونه آورده: «تلاش در جهت گسترش و ترویج کتابخوانی و گسترش کتابخانه‌های ثابت و سیار» با اینکه این برنامه در بند یکی مانده به آخر و به شکل بسیار کلی آمده ولی امیدواریم همین یک خط از اولویت‌های اصلی و ابتدایی جنتی باشد.
وضعیت کتابخانه‌ها مساعد‌کننده نیست
برای گسترش کتابخوانی باید از کتابخانه‌ها شروع کرد. اگر قدم اول در راستای ترویج فرهنگ مطالعه را روی بهبود وضعیت کتابخانه‌ها قرار دهیم، نتیجه مطلوب‌تری خواهیم گرفت. اگر بخواهیم شرایط امروز کتابخانه‌ها را بررسی کنیم به هیچ عنوان نمی‌توان نمره قبولی به عملکرد آن داد. وضعیت امروز کتابخانه‌ها به گونه‌‌ای نیست که بتواند مردم را به کتاب و کتابخوانی علاقه‌مند کند. امروز چنین ظرفیتی در جایی که باید سرمنشأ آشتی مردم با کتاب باشد، وجود ندارد، حتی کتابخانه‌ها ظرفیت لازم برای نگه داشتن اعضای ثابت خود را ندارند و وقتی عضوی برای چندبار کتاب مورد نظرش که ممکن است یک کتاب معمولی در بازار باشد را پیدا نمی‌کند برای آمدن دوباره به کتابخانه دلسرد می‌شود. اگر جمعیت کنکوری و درسخوان را از کتابخانه‌ها بگیریم می‌بینیم که مراجعه‌کنندگان به کتابخانه‌ها خیلی کم خواهند شد. وزیر ارشاد برای گسترش و ترویج کتابخوانی باید رسیدگی به وضعیت کتابخانه‌ها را از برنامه‌های اصلی خود بداند. گسترش کتابخانه‌ها در سراسر کشور می‌تواند یک موضوع پسندیده و خیلی خوب باشد ولی باید توجه کرد، هدف اصلی کتابخانه‌ها در کارکرد آن است. کتابخانه‌ها اگر نتوانند پل ارتباطی بین مردم و کتاب باشند و نقش آشتی‌جویانه بین کتاب و مردم بازی نکنند چه فایده‌ای دارد. وگرنه که خود کتابخانه یک محیط ساختمانی مثل جاهای دیگر است. کتابخانه با کتاب‌هایی که در آن موجود است و با آرشیوی که دارد می‌تواند نام کتابخانه را با خود یدک بکشد. متصدی وزارتخانه فرهنگ و ارشاد باید برنامه‌های مثبت و سازنده‌ای در جهت تبلیغ، ترویج و آشتی مردم با کتابخانه‌ها داشته باشد. واقعیت این است که امروز مردم با کتاب و کتابخانه قهرند. باید با برنامه‌هایی در این راستا مردم را برای خواندن کتاب و آمدن به کتابخانه‌ها تشویق کرد، حتی می‌توان برای این مهم از صداوسیما هم کمک گرفت و تبلیغاتی همانند آنچه در زمینه رسانه‌های دیجیتال پخش می‌شد در این زمینه روی آنتن برود؛ کاری که تابه حال در تلویزیون صورت نگرفته و می‌شود سنگ‌بنای نیک آن در این دولت گذاشته شود و آقای جنتی پایه‌گذار یک حرکت بزرگ باشد.
قطعاً با ایجاد میل و رغبت در مردم برای مطالعه شاهد حضور آنها در این مکان فرهنگی خواهیم بود. مادران و زنان خانه‌دار که ممکن است از اوقات فراغت بیشتری برخوردار باشند، می‌توانند به یکی از مشتریان پروپاقرص کتابخانه‌ها تبدیل شوند. مادران که وظیفه تربیت نسل‌های بعدی جامعه بر دوش آنهاست با غنی کردن دانش خود فرزندان بهتری را برای کشور تربیت می‌کنند. فرزندان فردا بدون مطالعه از دنیای پیشرفته و در حال حرکت عقب خواهند افتاد، همچنین می‌توان برنامه‌های خوب و مثبتی برای کتابخانه‌های مدارس و دانشگاه‌ها داشت و کلید کتابخوانی نوجوانان و جوانان را از همان‌جا زد. کتابخانه دانشگاه‌ها در این چند ساله فقط در زمان امتحانات شلوغ می‌شوند و بعد از آن دیگر خبری از آن رفت و آمدها نیست. در صورتی که اگر دانشجویان ازساعات فراغت خود که گاهی زیاد هم می‌شود برای مطالعه استفاده کنند، در آینده فارغ‌التحصیلانی با دانش و آگاهی خواهیم داشت. نکته بعدی درباره کتابخانه‌ها به تجهیز آنها برمی‌گردد. آرشیو کتاب‌های موجود در قفسه‌ها به هیچ عنوان راضی‌کننده نیست. در بیشتر این قفسه‌ها خبری از کتاب‌های روز و پرمخاطب نیست و به جای آن چند جلد از یک کتاب کم‌مخاطب وجود دارد؛ کتاب‌هایی که بعد از چند سال هنوز نو هستند و هنوز برگه‌ای از آن به دست کسی ورق نخورده است. بدون شک چنین وضعیتی از موجودی کتاب‌ها باعث رضایت اهل کتاب نمی‌شود. اصلی‌ترین محصول یک کتابخانه، کتاب‌های آن است و اگر این محصول کم شود، قطعاً باعث نارضایتی و قهر مراجعه‌کنندگان می‌شود، پس بهترین کار این است که هر کتابدار از وضعیت کتابخانه‌ای که در آن کار می‌کند نیازسنجی تخصصی انجام دهد و کتاب‌های مورد نظر کتابخانه را برای مراجعه‌کنندگان تهیه کند؛ کاری که تا چند سال پیش توسط کتابدارها انجام می‌شد و به یک باره از آنها در این مورد سلب مسئولیت شد. اینکه کتاب‌ها به صورت فله‌ای و بدون کار کارشناسی خریداری گردد و به کتابخانه‌ها فرستاده شود به درد کسی نخواهد خورد و اگر می‌خواهند اینگونه کتاب‌ها تهیه شوند اگر از همان اول چنین کاری صورت نگیرد خیلی بهتر است. گویی متولیان امر از سر اجبار و باز کردن مسئولیت از سر خود چنین کاری را انجام می‌دهد اما اگر کتابداری که هر روز در کتابخانه حضور دارد، با اعضایش برخورد مستقیم دارد و کم و کاستی‌های محل کارش را می‌شناسد، سفارش کتاب بدهد نتیجه مثبت و بهتری خواهد گرفت، همچنین اگر نهاد کتابخانه‌ها تجدیدنظری در مورد سایتش انجام دهد، بازدیدکننده بیشتری خواهد داشت. اگر فضای سایت از این فضای رسمی و خشک بیرون بیاید خیلی بهتر است. با وارد شدن به سایت انگار وارد یکی از این سایت‌های خبری شده‌ایم و قصد رصد اخبار داریم. در صورتی که با طراحی یک فضای شادتر برای سایت و واردکردن قسمت‌هایی مثل معرفی و نقد کتاب می‌توان مخاطبان دائمی برای سایت پیدا کرد. وزیر ارشاد با انتخاب افراد متخصص، کارشناس و دلسوز می‌تواند گره فرهنگ کتابخوانی را باز کند؛ گرهی که چندان سفت نیست و با کمی ممارست و کار کارشناسی باز خواهد شد. باید دید در پایان کار دولت یازدهم سرانه مطالعه ایرانیان تغییری می‌کند یا خیر؟
منبع : روزنامه جوان
